Jaarlijks reis ik in
juni, met mijn fotokompaan Alex Timmermans af naar een dorpje net onder Parijs,
voor de Foire Internationale à la Photode Bièvres. Gedurende twee dagen is het hier een komen en gaan van
verzamelaars op het gebied van fotografie. Analoog, digitaal maar ook van de
mooiste memorabilia uit de begintijd van de fotografie. Hier in Bièvres is tevens
het Musée Français de la Photographie
gevestigd aan de rue de Paris 78, met een van de grootste collecties ter
wereld. Ruim 25.000 objecten en meer dan een miljoen foto's is het resultaat
van dertig jaar verzamelen, een grootse collectie en ooit samengebracht door
twee gepassioneerde liefhebbers; John en Andrew Fage.
En dan komt ineens die
vraag bij mij op; en waarom niet in Parijs? Geen enkele metropool heeft zoveel
fotografen het hoofd op hol gebracht en tot sensuele en mysterieuze beelden
geïnspireerd als de Franse lichtstad. Parijs heeft dan ook de langste
geschiedenis met fotografie, het is namelijk de plek waar het is uitgevonden.
Felix Nadar (zelfportret) en Louis Jacques Mandé Daguerre - Photo Wikimedia
In 1826 maakte Joseph Nicéphore Niépce de eerste foto
op een plaat die was bedekt met een lichtgevoelige bitumen Hij had hiervoor een
belichtingstijd van maar liefst acht uur nodig bij helder zonlicht. Door het
draaien van de zon ziet men op de foto de schaduw van twee kanten. Deze
bitumen-beelden, die naast zwart en wit ook grijstinten konden tonen, konden
ook worden gefixeerd en in positieve beelden worden omgezet. Niépce wordt naast
Daguerre beschouwd als een van de uitvinders van de fotografie.
Het was Louis Jacques Mandé Daguerre die in
1837 het medium fotografie voor het eerst in Parijs presenteerde. Het procedé,
waarbij een gepolijste, met kwikdampen geprepareerde plaat werd gebruikt,
leverde positieve, gespiegelde beelden, die helaas niet gereproduceerd konden
worden. De eerste fotografische afbeelding werd gemaakt door Daguerre in 1838
van de boulevard du Temple in het 3e arrondissement. De afbeelding toont een
drukke weg, maar omdat de belichtingstijd ruim 10 minuten bedroeg werd het
verkeer niet vastgelegd. Alleen linksonder zijn een schoenpoetser en zijn klant
zichtbaar, doordat ze lang genoeg stilstonden om te worden geregistreerd.
Niépce was een van de
eerste die zijn camera voorzag van een balg die het scherpstellen makkelijker
maakte, en het was de Parijse
opticien Chevalier, die voor beiden lenzen deed slijpen, en Niépce in 1826 in
contact bracht met Daguerre. Hieruit volgde in 1829 een samenwerkingsverband,
waarbij het fotografisch proces aanmerkelijk werd verbeterd. Louis Daguerre
werd opgenomen in de exclusieve Orde 'Pour le Mérite'. Hij is een van de 72
Fransen wier namen op de Eiffeltoren gegrift staan.
Prachtige koperen lenzen uit de begintijd van de fotografie
Photo courtesy of Alex Timmermans
Mede dankzij deze twee
pioniers kreeg Parijs ook een bloeiende foto-industrie. Alphonse Darlot begon zijn opleiding als opticien op 12-jarige leeftijd
en deed ervaring op bij Noel Lerebours en Jean Theodor Jamin. Veel later opende
hij zijn eigen laboratorium voor het produceren van fotografische lenzen in
Parijs aan de place Dauphine 2-4, onder de merknaam 'Darlot Paris'. tussen 1845
en 1854 verschijnen ook andere namen zoals Hermagis
en Derogy. Beiden vestigen zich
aan de Quai de l'Horloge 33 en 73. Claude
Berthiot opende zijn fabriek in 1857 aan rue Saint Antoine 168, waar tegen
de eeuwwisseling meer dan 25.000 lenzen werden geproduceerd.
In de Parijse straten
is Eugène Atget (1857-1927) te
vinden, die bekend is van zijn foto's van het toenmalige Parijse straatleven en
de architectuur. Zijn werk wordt vandaag de dag nog steeds hoog gewaardeerd in
de wereld van de fotografie. Mede dankzij zijn assistente, de later bekende
Amerikaanse fotografe Berenice Abbott, is zijn hele oeuvre bewaard gebleven
voor het nageslacht. Na zijn dood wist Abbot een deel van zijn werk te
verkrijgen en te bewaren. Circa 5000 van Atgets foto's en glasnegatieven
bevinden zich in de collectie van het Museum of Modern Art in New York.
Portret van Eugène Atget (1927) - Photo Berenice Abbott
Direct na de uitvinding
van de fotografie schieten de portretstudio's overal als paddenstoelen uit de
grond. Ook in Parijs is het al niet anders en de fotostudio van Felix Nadar wordt er uiterst succesvol
mee. Dankzij Nadar kent de hele wereld de gezichten van Charles Baudelaire, Victor
Hugo, Sarah Bernard, Alexandre Dumas, en vele anderen. Zijn atelier, aan de
Boulevard des Capucines was een ontmoetingsplaats voor kunstenaars, componisten
en schrijvers. Nadar werd ook beroemd door zijn eerste luchtfoto's (reeds in
1858) die hij maakte vanuit een luchtballon.
In 1924 vestigt zich
een Franse fotograaf van Hongaarse afkomst in wijk Montparnasse. Gyula Halász (1899-1984),
beter bekend onder zijn pseudoniem Brassaï
voor zijn werk als journalist. Onder invloed van zijn vriend en fotograaf André
Kertész ontwikkelt Brassaï een fascinatie voor het fotograferen van het Parijse
nachtleven. Dat bezorgt hem uiteindelijk grote faam. In de jaren dertig
publiceert hij diverse fotoboeken, waarvan met name 'Paris de Nuit' (1932) de
essentie van zijn werk weergeeft. Oprechte en waarachtige beelden van het ware
Parijs leven in al haar facetten, ook van de louche buurten. Henry Miller
noemde hem 'het oog van Parijs'.
'Paris de Nuit' (1932 - Photo Brassaï
In 1934 begint Robert Doisneau (1912-1994) aan een
carrière als beroepsfotograaf. Eerst als industrieel fotograaf en
reclamefotograaf, en later als freelance fotojournalist. Zijn werk als
journalist voert hem naar de buitenwijken van Parijs waar hij bijna een halve
eeuw foto's maakt van het straatleven en portretten van mensen van allerlei
allooi. Dit alles in zwart-wit. Zijn bekendste foto is 'Le Baiser de l’Hôtel de
Ville' (de kus voor het stadhuis - 1950)
De
Glamour van fotostudio Harcourt Paris
In 1934 zien ook de
eerste beelden van Studio Harcourt
het licht. Die beelden liggen nu opgeslagen in het fort van Saint-Cyr. Geconserveerd
en inmiddels gedigitaliseerd. Sinds 1982 is het fort toegewezen aan het
Ministerie van Cultuur als lokale 'schuilplaats' voor fotoarchieven. Politici
hadden zich tot de komst van Jacques
Lang nog nooit bezig gehouden met
het fotografisch erfgoed. In 1980 was hij als minister van cultuur op
bezoek in het Palais Royal. In het 'souterrain' lagen stoffige kisten vol met negatieven
van Nadar en een paar andere grote fotografen. Lang vond het noodzakelijk dat
de staat dit erfgoed zou restaureren, beschermen en inventariseren en zo werd Bois
d'Arcy een restauratieatelier voor film en Fort Saint-Cyr ten zuidoosten van
Parijs het restauratieatelier voor fotografie.
In Saint-Cyr liggen
tussen de 10 a 15 miljoen beelden opgeslagen. Naast de glasplaten van Nadar en
Atget, vormen de duizenden glasplaten en negatieven van Studio Harcourt inmiddels
een belangrijk onderdeel van het cultureel Franse erfgoed. Meer dan 300.000 mensen zijn gefotografeerd door
Studio Harcourt tussen 1934 en 1989 voordat de collectie opging in de
mediatheek van het Franse erfgoed.
Een van de weinige foto's van Cosette Harcourt - Photo courtesy of Studio Harcourt
Al meer dan 80 jaar
worden in de Harcourt studio's in Parijs beroemdheden, maar ook onbekende
mensen en families gefotografeerd. De
geschiedenis van Harcourt begint met een liefdesverhaal. Jacques Lacroix in de
jaren dertig directeur van een groot persbureau, valt voor de charmes van Cosette
Harcourt, een Francaise van Duits Joodse
afkomst en een foto-retoucheuse bij een fotostudio van de gebroeders Manuel. De
rijke Lacroix schenkt haar een fotostudio die verantwoordelijk wordt voor de fotoproducties
voor de bladen van de broers Jacques en Jean Lacroix. Aanvankelijk zijn het
vooral foto's van schrijvers die de studio bekendheid geven. In de jaren dertig
begrijpt Cossette Harcourt heel goed dat beroemdheden beeldbepalend zijn voor
haar studio. Het magazine 'Vedettes' van de gebroeders Lacroix is dan ook onmisbaar voor de verspreiding van
foto's uit de studio. Een slimme combinatie van portretten reclamebeelden en
fotoreportages over de artiesten.
'Vedettes' een van de vele bladen uitgegeven door de broeders Lacroix met fotografie van Studio Harcourt Paris
In 1938 ontwikkelt Cosette Harcourt een uitgesproken
visie op de studio en maakt gebruik van het licht, zoals die in Amerikaanse
filmstudio's van MGM en Twenty Century Fox, met veel licht en schaduw. Niet
alleen de belichting speelt een cruciale rol, maar ook de grime en visagie. Zij
weet ook dat het adres van haar voorname studio aan de chique avenue d' Iena
49, een klantenkring kan aantrekken die op zoek is naar nieuwe ervaringen. Op
basis daarvan schiep Cosette een decor dat bijdroeg aan dat luxe gevoel. De
weelde kende hier geen grenzen. Zij hoefde niets te doen, de beroemdheden
kwamen gewoon naar haar toe. Het was min of meer verplichte kost. Bij Harcourt vond
men de luxe sfeer terug die men herkende uit de Belle Epoque en uit de wereld
van grote acteurs en actrices. Sarah Bernardt liep hier de trappen op. Net als
haar vriendin Coco Chanel is Cosette Harcourt een voorbeeld voor de moderne
vrouw. Ze leidt een grote onderneming en neemt alleen alle beslissingen. Er
werden geen beslissingen genomen door de gebroeders Lacroix zonder dat haar om
advies werd gevraagd. Zij alleen bepaalde de stijl van Studio Harcourt, ook
duidelijk zichtbaar in het altijd aanwezige logo van Harcourt, iets typisch
Frans. In het begin signeert Cosette Harcourt elke foto eigenhandig en door de
tijd verandert het logo wel 10 keer naar de smaak van diegene die de foto's
afdrukte of retoucheerde. De wet van Cosette bepaalde dat de fotograaf die
werkt voor Harcourt moet voldoen aan de karakteristieke kenmerken van Studio
Harcourt. Hij dient zich weg te cijferen en te verschuilen achter het logo. Het
logo van Harcourt is in feite de gestileerde handtekening van Cossette. Om die
reden is de studio niet meer dan een tussenstation voor fotografen die er
werkzaam zijn.
Studio Harcourt maakt nog steeds gebruik van het licht, zoals die in Amerikaanse filmstudio's van MGM en Twenty Century Fox anno 1938, met veel licht en schaduw.
Photo courtesy of Studio Harcourt Paris
Tijdens de tweede
wereldoorlog heeft Studio Harcourt veel werk, mede dankzij de goede
samenwerking met de Duitsers, maar ook dankzij de cafe's-chantant en de
theaters die ook tijdens de bezetting veel publiek blijven trekken. Talloze
filmsterren en acteurs vullen de pagina's van de magazines van de gebroeders
Lacroix, natuurlijk allemaal gefotografeerd door Studio Harcourt. Jacques
Lacroix, die zich zorgen maakt over de Joodse afkomst van Cosette, die
eigenlijk Germaine Hirschfeld heet, besluit om met haar te trouwen. Tijdens de
oorlog publiceert Studio Harcourt in 1943 een van haar mooiste uitgaven: 'Le Vrai
Visage du Temps' Schitterende foto's gedrukt in een rijke vormgeving. In een
tijdperk van rantsoenering een ondenkbare luxe. Achter die inspanning schuilt
de kracht van Cosette Harcourt.
Ook Brigitte Bardot wil in de jaren zestig deel uitmaken van de legende van Harcourt
Photo courtesy of Studio Harcourt Paris
Wat volgt zijn de jaren
zestig met een hang naar nieuwe dansen en nieuwe muziek maar natuurlijk ook
nieuwe beelden. Brigitte Bardot belichaamt de jeugd, de nieuwe generatie en ook
zij wil deel uitmaken van de beroemde gerespecteerde legende van Harcourt. Vele
beroemde fotografen leren hier hun vak, waaronder Sam Levin, Jean-Daniel Lorieux
en Pierre-Anthony Allard. Tot aan haar vertrek in 1968 houdt Cosette Harcourt vast
aan haar eigen stijl. De stijl die los staat van elk modebeeld. In de jaren 80 gaat
het bergafwaarts met Studio Harcourt. Het archief wordt bedreigd en in 1989
besluit Jacques Lang, minister van Cultuur dat het Harcourt archief deel moet gaan
uitmaken van het Frans cultureel erfgoed, naast de archieven van Nadar.
Jean-Paul Gaultier onderdeel van de legende van de al tachtig jaar bestaande Parijse studio
Photo courtesy of Studio Harcourt Paris
Na diverse overnames
komt Studio Harcourt in 2007 in handen van Francis Dagnan. Vele studio's zijn sinds
de opkomst van de portretfotografie ontstaan, allemaal met hun eigen karakter,
ze bestonden naast elkaar maar geen zou overleven. De enige nu nog bestaande
studio uit die tijd is Studio Harcourt in Parijs. Een erfenis van 100 tot 150
fotografen. De werkwijze van fotograferen is nog steeds onveranderd. Tijdens de
fotosessies moet alles nog steeds voldoen aan de esthetische eisen van de Cosette
Harcourt. "Leg het model vast zoals dat nog nooit door iemand is gedaan en
zoals het nooit meer kan tenzij in deze studio". Catherine Renard, de
huidige directeur van Studio Harcourt noemt het zelf het schilderen met licht. "Wat
zwart is voor ons is het wit voor de kunstschilder. We gaan uit van het zwart
en we schilderen met licht. Klassieke schilderkunst, sommige zeggen religieuze
kunst. Het is vooral de kunst van het fotograferen en het retoucheren, alles in
zwart-wit. Wie hier komt wordt onderdeel van de legende. De foto's zijn een
soort wederopstanding, het bezielende beeld van iemand. De foto's blijven voor
altijd, ook als de persoon verdwijnt. De geest van Cosette Harcourt is er nog
steeds.
De chique entree van Studio Harcourt aan de rue Jean Goujon 10
Photo Courtesy of Studio Harcourt Paris
Studio
Harcourt is gevestigd
in het 8e arrondissement in de rue Jean Goujon 10. Een portretsessie 'Séance
Prestige', inclusief visagie duurt ongeveer twee uur. Ongeveer 8 uur later
maakt u samen met de fotograaf een keuze uit de gemaakte foto's. Vijf weken
later ontvangt u uw portret in zwart-wit, geretoucheerd en gedrukt op museum
papier, formaat 24 cm x 30 cm, gesigneerd door Harcourt en prachtig verpakt.
Prijs indicatie € 1995
'Portret Instant'
formaat 18 cm x 24 cm € 995
'Executive Portrait' -
briefkaart formaat € 385
Wie hier binnenkomt wordt onderdeel van de legende van Studio Harcourt
Photo courtesy of Studio Harcourt Paris
Bronnen: Paris Eugène Atget (Taschen), Brassaï Paris Taschen), Doisneau
Paris (Flamarion), Wikipedia, Studio Harcourt Paris.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten